Teoria Jeana Piageta dotyczą rozwoju poznawczego u dzieci, oferuje rodzicom narzędzia do zrozumienia, jak ich pociechy postrzegają świat i podejmują decyzje. Opisał on cztery stadia rozwoju, które wpływają na język, myślenie i rozumowanie:
Stadium sensoryczno-motoryczne (0–2 lata)
- Dziecko poznaje świat przez zmysły i ruch.
Ciekawostka: Około 8. miesiąca rozwija się stałość przedmiotu – maluch szuka zabawki schowanej pod kocem.
Stadium przedoperacyjne (2–7 lat)
Myślenie animistyczne: Dziecko wierzy, że przedmioty mają uczucia. (Może to być Lalka , która płacze, bo upadła i się uderzyła.
Egocentryzm: Maluch nie rozumie, że inni mają odmienną perspektywę.
Dziecko zasłania oczy i mówi: „Nie widzisz mnie!”.
Stadium operacji konkretnych (7–11 lat)
Dziecko rozumie logikę, ale tylko w odniesieniu do fizycznych przedmiotów.
Wie, że szklanka wody przelana do węższej nie zmienia objętości.
Stadium operacji formalnych (od 12 lat)
Młodzież myśli abstrakcyjnie i hipotetycznie. Rozważają np „co by było, gdyby ludzie nie potrzebowali snu”
Kluczowym spostrzeżeniem jest fakt, że dzieci nie pomijają etapów – przechodzą przez nie kolejno, ale w różnym tempie. Fazy pokazują, że rozwój poznawczy to proces, który wymaga cierpliwości. Zrozumienie etapów pozwala rodzicom dostosować metody wychowawcze do możliwości dziecka – zamiast wymagać dojrzałych decyzji od przedszkolaka, warto budować fundament pod przyszłe, samodzielne rozumowanie. Zamiast wymagać odpowiedzi na abstrakcyjne pytanie od 5 latka „Dlaczego zbiłeś wazon?”, zapytaj: „Co chciałeś sprawdzić lub osiągnąć?”. To pomaga przejść z etapu „kara/nagroda” do rozumienia empatii. Taka postawa będzie podstawą rozwoju dziecka i będzie miała trwały charakter wywierając wpływ na jego całe życie.
Sprowadzenie każdego incydentu do kary lub zbagatelizowania - wyrządza dziecku krzywdę. Jego bardzo małe doświadczenie nie pozwala mu jeszcze analizować skutków - stąd ogromna rola rodziców, którzy pokierują wychowaniem. Wczesny okres w życiu dziecka ma największe znaczenie w jego ukierunkowaniu.
Często słyszymy, że dziecko ma jeszcze na "to” czas, kiedy ktoś proponuje naukę liczenia, czy naukę obcego języka. Każde nowe doświadczenie to punkt zaczepienia, a kluczem jest traktowanie wczesnego dzieciństwa jako permanentnego laboratorium, gdzie każdy eksperyment – nawet zakończony porażką – jest cennym danym wejściowym. Większość opracowań psychologów wskazuje, że wczesne lata dzieciństwa między 2 a 5 rokiem są najważniejszą fazą rozwoju dziecka. Okresem kształtującym fundament pod ich przyszłe życie a wzory zachowań utrwalone w tym czasie mają ogromną szanse utrwalania się bez względu na to czy będą dobre czy złe. Stymulacja dziecka jest istotna dla pełnego rozwoju a pozbawienie go tej możliwości jest ograniczeniem rozwoju, kropka.
Piaget podkreślał, że dzieci uczą się poprzez działanie. Kluczem jest dopasowanie pomocy dydaktycznych do etapu rozwoju poznawczego dziecka a także wykorzystanie codziennych sytuacji, w których moglibyśmy je wykorzystać. Jak pokazują badania, dzieci, które uczą się poprzez eksperymenty, rozwijają wyższe umiejętności rozwiązywania problemów w wieku szkolnym. Najważniejsze to dać przestrzeń na pytania, błędy i... bałagan!
Piaget udowodnił, że dzieci potrzebują interakcji z przedmiotami, by zrozumieć abstrakcyjne pojęcia. Liczydła z ruchomymi koralikami – wizualizują operacje arytmetyczne. Fizyczna manipulacja np. grupowanie patyczków uczą klasyfikacji i tworzenie zbiorów. Karty z zapisami cyfr i znaków matematycznych, pomagają zrozumieć działania zatem nadają się do nauki liczenia. Wykorzystanie zaś kropek jako liczb tworzy reprezentacje obrazkową ilości.
Należy pamiętać, że rozwój dziecka jest ciągły. Przebiega w różnym tempie ale to co nastąpiło w jednym stadium czy w fazie danego stadium będzie miało wpływ na kolejną fazę. Choć kreatywność można rozwijać całe życie, rozwój wyobraźni twórczej ma kluczowy okres wrażliwy do około 12 roku życia, ze szczytem kreatywności w 6 roku życia. Zamiast czekać na „odpowiedni moment”, stwórz mu świat pełen doświadczeń a sprawniej poradzi sobie z wyzwaniami w późniejszych etapach życia.