Czy logika dzieci przypomina logikę dorosłych? Otóż nie – to zupełnie inny świat. Myślenie dziecka nie podlega tym samym rygorom, co u osoby dorosłej, a jego struktura jest dynamiczna, pełna „dziur”, uproszczeń, błyskotliwych intuicji, a także licznych… błędów poznawczych. Co ciekawe, owe „nie-logiczności” nie są defektem, lecz dowodem na to, że młody człowiek właśnie się uczy i rozwija.

Dlaczego dzieci błądzą w rozumowaniu?

Dzieci przez długie lata funkcjonują w świecie, który poznają metodą prób i błędów. Ich umysły dopiero konstruują schematy poznawcze, dlatego:

• mieszają przyczynę ze skutkiem,
• traktują własny punkt widzenia jako uniwersalny,
• często gubią się w kategoriach i pojęciach,
• podążają za intuicją, a nie wyważoną analizą,
• łatwo ulegają złudzeniom i iluzjom.

Błądzenie jest więc nieodłączną częścią poznawczej przygody. Jak pisał Piaget, zanim dziecko osiągnie „dorosły” poziom logiki, musi przejść przez własne, dziecięce stadia rozumowania.

 

Etapy rozwoju poznawczego według Piageta

1. Sensomotoryczne (0-2 lata): Świat to zmysły i ruch. Nie ma tu jeszcze myślenia symbolicznego.
2. Przedoperacyjne (2-7 lat): Dominacja wyobraźni i intuicji, myślenie egocentryczne, rozkwit symboli.
3. Operacji konkretnych (7-11 lat): Rodzi się logika, ale wciąż ograniczona do rzeczywistości „tu i teraz”.
4. Operacji formalnych (11+): Abstrakcyjne, złożone myślenie. Pojawia się rozumowanie hipotetyczne.

Każde stadium to inny świat. To, co dla dorosłego jest absurdem, dla kilkulatka stanowi żelazną logikę.

 

Czy przedszkolak myśli logicznie?

Tak – ale po swojemu. Jego wnioski są efektem aktualnego poziomu rozwoju, doświadczeń i wyobraźni. Dziecko uzna, że słońce świeci, bo „się obudziło”, a lalka płacze, bo „mama nie pogłaskała”. Nie chodzi o brak logiki, lecz o inny jej rodzaj – oparty na dziecięcej perspektywie.

Dziecko nie potrafi spojrzeć oczami drugiej osoby. Jeśli ono czegoś nie widzi – sądzi, że inni też nie. Stąd typowe dla przedszkolaków zachowania, np. zakrywanie oczu podczas zabawy w chowanego. Egocentryzm poznawczy nie jest oznaką egoizmu, lecz rozwojową normą, wynikiem jeszcze nieukształtowanej umiejętności przyjmowania perspektywy innych.

Błędy poznawcze, takie jak mylenie związków przyczynowo-skutkowych czy animizm („misiek jest głodny”), są wręcz pożądane.

Dzięki nim dziecko:

• testuje granice rzeczywistości,
• konstruuje własne reguły,
• zdobywa wiedzę poprzez własne doświadczenia,
• rozwija elastyczność i otwartość poznawczą,
• uczy się na błędach i wyciąga wnioski.

Akceptacja tych błędów przez dorosłych to nie tylko szacunek do indywidualnej drogi rozwoju, ale także budowanie pewności siebie i motywacji dziecka do dalszego eksplorowania świata.

 

Jak wspierać rozwój logicznego myślenia?

Najlepsza strategia? Stwarzać przestrzeń do dociekania, eksperymentowania i zadawania pytań. Nie poprawiaj bez przerwy. Raczej:

• pytaj „dlaczego tak uważasz?”,
• zachęcaj do szukania różnych rozwiązań,
• pozwól dziecku błądzić i samodzielnie dochodzić do wniosków,
• stosuj gry, łamigłówki, zabawy logiczne,
• wzmacniaj samodzielność w podejmowaniu decyzji.

Dzięki temu dziecko nabiera odwagi poznawczej i uczy się, że błąd to nie koniec świata.

 

Typowe błędy poznawcze u dzieci

• Brak rozumienia konserwacji: Przelanie tej samej ilości wody do innego naczynia zmienia „ilość” według dziecka.
• Animizm: Przypisywanie przedmiotom cech żywych – klasyka dziecięcego świata.
• Centracja: Skupienie na jednym aspekcie, ignorując inne.

 

 

Kara za myślenie inne niż dorosłych tłumi ciekawość, zabija wiarę w siebie. Warto tolerować, rozumieć i wspierać – to inwestycja w przyszły rozwój dziecka.

Czytanie książek, rozmowy o uczuciach bohaterów, wspólne zabawy – to wszystko pomaga przełamywać egocentryzm, uczy rozumienia perspektywy innych i rozwija empatię.

 

Wsparcie emocjonalne – nieoceniona rola dorosłych

Rodzic i nauczyciel to przewodnicy, którzy tłumaczą świat, ale nie odbierają prawa do błędu. Ważne, by pozwolić dziecku na indywidualne tempo poznawania, bez presji na „dorosłą logikę”.

 

Błędy poznawcze i „nie-logiczność” dzieci to nie wada, lecz dowód na ich etap intensywnego rozwój. Zamiast je negować – akceptujmy, wspierajmy, zachęcajmy do pytań. Tak budujemy dziecięcą odporność, ciekawość i siłę do samodzielnego odkrywania świata.