Świadomość u dziecka rozwija się stopniowo, przechodząc przez różne etapy od narodzin do około 4-5 roku życia. Zrozumienie tych etapów jest kluczowe dla rodziców, którzy pragną wspierać rozwój swojego dziecka.

Etapy Rozwoju Świadomości

• Różnicowanie (od urodzenia): Niemowlęta odróżniają siebie od otoczenia, reagując słabiej na własny dotyk niż na dotyk zewnętrzny.
• Sytuacja (około 2 miesiąca życia): Niemowlęta zaczynają rozumieć, że ich ruchy są powiązane z otoczeniem, np. naśladują ruchy dorosłych.
• Identyfikacja (15-24 miesiące): Dzieci rozpoznają siebie w lustrze, przechodząc "test czerwonej plamki" i zaczynają używać słów takich jak "ja" i "mój".
• Stałość (2-3 lata): Dzieci rozumieją, że ich "ja" istnieje w czasie i przestrzeni, np. rozpoznają siebie na zdjęciach z przeszłości.
• Świadomość społeczna (4-5 lat): Dzieci zaczynają postrzegać siebie tak, jak widzą ich inni, co prowadzi do emocji takich jak wstyd czy duma.

Kluczowe momenty w rozwoju świadomości:

• Test lustra: Między 15 a 24 miesiącem życia dziecko rozpoznaje swoje odbicie jako siebie.
• Rozwój emocji społecznych: Po osiągnięciu podstawowej świadomości siebie, dziecko zaczyna odczuwać emocje związane z relacjami społecznymi, takie jak empatia czy zazdrość.

Rola Rodzica we Wspieraniu Rozwoju Świadomości

Rodzice odgrywają zasadniczą rolę we wspieraniu rozwoju świadomości dziecka. Mogą to robić poprzez:

• Stwarzanie okazji do eksploracji ciała i otoczenia, np. zabawa przed lustrem.
• Używanie imienia dziecka i zachęcanie do samodzielności.
• Rozmowy o emocjach i uczuciach, aby pomóc dziecku zrozumieć siebie i innych.
• Okazywanie bezwarunkowej miłości, akceptując dziecko niezależnie od sukcesów i porażek.
• Chwalenie wysiłku zamiast wyników, doceniając zaangażowanie dziecka.
• Pomaganie dziecku odkrywać i rozwijać jego unikalne talenty i pasje.
• Tworzenie bezpiecznej przestrzeni do wyrażania uczuć i myśli bez obawy przed krytyką.
• Uczenie, że różnice są naturalne i wartościowe, promując samoakceptację.
• Modelowanie pozytywnych postaw, pokazując, jak akceptować własne wady i celebrować mocne strony.
• Zachęcanie do podejmowania decyzji, wspierając niezależność dziecka.
• Uczenie radzenia sobie z porażkami, pokazując, że błędy są częścią nauki.

Czego unikać?

• Porównywania dziecka z innymi, co może obniżyć jego samoocenę.
• Krytykowania osobowości dziecka, co zniechęca do wyrażania siebie.
• Nadmiernej ochrony przed trudnościami, co prowadzi do zależności od innych.
• Narzucania własnych oczekiwań, co podważa poczucie autonomii dziecka.

Najważniejsza jest postawa pełna akceptacji i wsparcia, pozwalająca dziecku być sobą, eksplorować zainteresowania i uczyć się na błędach. Rodzic powinien być przewodnikiem, a nie kontrolerem, wspierając rozwój dziecka poprzez tworzenie bezpiecznego środowiska do wyrażania siebie oraz promowanie samoakceptacji. W ten sposób dzieci uczą się cenić swoją wyjątkowość, co przekłada się na pewność siebie i zdolność do radzenia sobie z wyzwaniami w dorosłym życiu.