Pochwały są potężnym narzędziem w procesie wychowawczym, które może wspierać rozwój emocjonalny dziecka, budować jego poczucie własnej wartości oraz motywować do działania. Jednak nie każda pochwała przynosi pozytywne efekty – kluczowe jest, aby były szczere, konkretne i odpowiednio dostosowane do sytuacji.

 

Dlaczego pochwały kształtują psychikę dziecka?

 

• Pochwały pomagają dziecku zrozumieć, że jego wysiłki są zauważane i doceniane, co buduje zdrowe poczucie własnej wartości.  

• Badania pokazują, że pochwały aktywują system nagrody w mózgu, wzmacniając pozytywne zachowania

• Brak pochwał może prowadzić do niskiej samooceny i braku motywacji.

 

7 Zasad skutecznego chwalenia

 

1. Konkret vs. ogólniki

Zamiast mówić „Świetna robota!”, warto powiedzieć: „Podoba mi się, jak starannie pokolorowałeś ten obrazek”. 

2. Chwalenie procesu zamiast rezultatu

Skupienie się na wysiłku „Widzę, jak ciężko pracowałeś nad tym zadaniem” pomaga dziecku rozwijać mentalność wzrostu.  

3. Optymalna częstotliwość

Zbyt częste pochwały mogą być odbierane jako nieszczere.

4. Szczerość i autentyczność

Dzieci szybko wyczuwają fałsz – szczere pochwały budują zaufanie.  

5. Unikanie porównań społecznych

Porównywanie z innymi dziećmi może prowadzić do frustracji i rywalizacji.  

6. Dostosowanie do wieku dziecka

Młodsze dzieci potrzebują prostych komunikatów, starsze bardziej szczegółowych opisów ich osiągnięć.  

7. Uwzględnianie wpływu na innych

„Dzięki temu, że pomogłeś siostrze, szybciej skończyliśmy zadanie” – takie pochwały uczą empatii.

 

 

Typowe błędy rodziców

- Pułapka pustych komplementów  

Ogólne frazy typu „Jesteś najładniejsza!” nie dają dziecku jasnych wskazówek dotyczących jego zachowań.  

- Budowanie zależności od aprobaty

Ciągłe chwalenie może sprawić, że dziecko zacznie działać tylko dla uznania innych.  

 

 

 

Praktyczne ćwiczenia dla rodziców to technika „3 konkretów dziennie”

 

Przez tydzień chwal dziecko 3 razy dziennie, zawsze wskazując konkretne zachowanie (np. "Podoba mi się, jak cierpliwie czekałeś w kolejce”, “To miłe z Twojej strony, że powiedziałeś Pani dzień dobry”

Zaobserwuj jak Twoje działanie wpływa na dziecko, gwarantuje - efekty zauważysz szybko.

 

Wpływ pochwał na relacje rodzinne

 

Dzieci regularnie chwalone rozwijają większe zaufanie do opiekunów (badania Bowlby’ego - więcej o tym Jak wczesne relacje z dzieckiem wpływają na jego rozwój emocjonalny? ).  

Pochwały od ojców częściej korelują z odwagą podejmowania ryzyka u dzieci wg badań University of Michigan. Styl łączący wyzwania z wsparciem, charakterystyczny częściej dla ojców, aktywuje u dzieci wzrost poziomu dopaminy – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za motywację do eksploracji oraz redukcję lęku przed nieznanym poprzez modelowanie radzenia sobie z frustracją. Wnioski z obserwacji jednoznacznie wskazywały na większą ciekawość dzieci w nowych sytuacjach społecznych i podejmowanie prób rozwiązywania trudniejszych zadań bez poddawania się (np. układanki przekraczające wiek). Efekt był najsilniejszy, gdy ojciec łączył wyzwania z emocjonalnym wsparciem np. "Widzę, że się masz obawy, ale dasz radę!"

Zauważono, że u chłopców pochwały ojców korelują z większą śmiałością fizyczną i czynnościami manualnymi (np. próbowanie sportów ekstremalnych). U dziewczynek wsparcie z dopingowaniem przekładało się na odwagę intelektualną (np. zgłaszanie się do konkursów naukowych)

 

Badacze podkreślają, że kluczowa jest zależność między ilością pochwał a ich jakością – dzieci najczęściej podejmują ryzyko, gdy ojcowie:  

• Chwalą konkretne strategie np. planowanie kroków działania, uznanie za etapy postępu, natomiast unikają pustego entuzjazmu np. "Super!" bez uzasadnienia

 

To było ambitne posunięcie, nawet jeśli nie dokończyłaś tego – legitymizuje wartość ryzyka

Podziwiam, jak radzisz sobie poradziłeś na początku – wzmacnia odporność psychiczną

 

 

Kiedy pochwała szkodzi? syndrom dziecka idealnego.

 

Przesadne chwalenie prowadzi do:  

- Lęku przed porażką ("Muszę być perfekcyjny, żeby rodzice byli ze mnie dumni")  

- Unikania wyzwań ("Nie spróbuję, bo mogę nie sprostać oczekiwaniom")  

 

Jakie są przykłady, jak chwalić dziecko?

 

Pochwała wzmacniająca:   - Podziwiam, jak rozwiązujesz problemy krok po kroku.  

Konkretne opisy zachowań: - Widzę, że ułożyłeś puzzle, zaczynając od brzegowych elementów – to świetna strategia!

Docenianie wytrwałości: Podoba mi się, jak pięć razy próbowałeś zawiązać sznurowadło, zanim poprosiłeś o pomoc.

Chwalenie postępów: Zauważyłam, że dziś szybciej poradziłeś sobie z czytaniem niż wczoraj.

Uznanie dla samodzielności: Super że sam zapakowałeś plecak na basen – masz tam wszystko co potrzebujesz?

Pochwała prospołeczna:  Twój kolega był zadowolony, gdy mu pomogłeś.

Wzmacnianie wrażliwości emocjonalnej: Podzieliłeś się kanapką z kolegą, który zapomniał drugiego śniadania – to było bardzo życzliwe.

Dostrzeganie wpływu na innych: Babcia się uśmiechnęła, gdy pomogłeś jej pozbierać sztućce.

Nagradzanie rozwiązywania konfliktów: Podobało mi się, jak zaproponowałeś grę, w którą mogliście bawić się razem z siostrą.

Chwalenie inicjatywy pomocowej: Sam zauważyłeś, że piesek chce wyjść – dziękuję, że otworzyłeś mu drzwi.

  

Podkreślanie zachowań prospołecznych zwiększa skłonność dzieci do pomagania innym o 50%, zaś konkretne pochwały procesowe poprawiają wytrwałość w trudnych zadaniach. Kluczowe jest łączenie obu typów – np. "Widzę, że trzy razy poprawiałeś literki w tym wyrazie, a teraz pokaż Mamie, jak to zrobiłeś, jestem pewny, że tej metody nie zna”.

 

 Skuteczne pochwały są kluczem do budowania zdrowej samooceny u dzieci oraz ich motywacji do działania. Pamiętajmy jednak, że ich siła tkwi w szczerości, konkretach oraz dostosowaniu do indywidualnych potrzeb dziecka.