Zabawa „na niby” nie tylko bawi, ale przede wszystkim uczy i rozwija fundamentalne umiejętności życiowe. Poprzez zabawę symboliczną dzieci nabywają „supermoce”, które są kluczowe dla ich rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego.
Co to jest zabawa symboliczna i dlaczego jest tak ważna?
Zabawa symboliczna, nazywana także zabawą udawaną lub „na niby”, polega na tym, że dziecko używa przedmiotów, symboli lub zachowań w sposób symboliczny, nadając im nowe znaczenie. Przykładowo, patyk może stać się różdżką, a dziecko – superbohaterem lub nauczycielem. Właśnie ta forma zabawy rozwija u dzieci wyobraźnię i kreatywność, ale także wpływa na ich rozwój językowy oraz emocjonalny.
Sara Smilansky wyróżniła kilka typów zabawy, zwracając szczególną uwagę na etap symboliczny. Według badaczki, ten typ zabawy pozwala dziecku ćwiczyć role społeczne, rozwijać rozumienie relacji międzyludzkich oraz uczy myślenia abstrakcyjnego. Dzięki temu dzieci zdobywają umiejętną kontrolę nad własnym zachowaniem i emocjami, co wpływa pozytywnie na ich funkcjonowanie w grupie rówieśniczej i rodzinie.
Zabawa symboliczna to także trening zdolności rozwiązywania problemów. Gdy dziecko odgrywa scenariusze z życia codziennego lub wymyślone historie, uczy się przewidywać konsekwencje swoich działań, myśleć logicznie oraz planować kolejne kroki. Takie ćwiczenie w bezpiecznym środowisku zabawy sprawia, że dziecko jest lepiej przygotowane na realne wyzwania.
Cztery etapy rozwoju zabawy według Smilansky
Sara Smilansky dokładnie opisała cztery etapy zabawy, które dziecko przechodzi w swoim rozwoju. Pierwszym etapem jest zabawa funkcjonalna, gdy dziecko powtarza proste czynności i poznaje możliwości własnego ciała oraz przedmiotów wokół siebie. Jest to etap eksploracji i pierwszego kontaktu ze światem.
Drugim etapem jest właśnie zabawa symboliczna, która pojawia się około 2-3 roku życia dziecka. Na tym etapie dzieci zaczynają używać przedmiotów zgodnie ze swoją wyobraźnią, nadając im nowe znaczenia i odgrywając role. To właśnie tutaj dziecko rozwija swoje zdolności językowe, społeczne i emocjonalne, budując fundamenty przyszłego myślenia abstrakcyjnego.
Kolejnym etapem jest zabawa konstrukcyjna, która polega na tworzeniu, budowaniu i konstruowaniu przedmiotów, np. z klocków lub piasku. Dzięki temu dzieci ćwiczą koordynację wzrokowo-ruchową oraz umiejętności planowania i koncentracji. Smilansky podkreśla, że umiejętności zdobyte w trakcie zabawy symbolicznej są kluczowe dla przejścia do bardziej skomplikowanych form zabawy konstrukcyjnej.
Ostatnim etapem jest zabawa z regułami, która dominuje u starszych dzieci (około 5-6 roku życia). Na tym etapie dzieci uczą się przestrzegać zasad, współpracować z innymi, rozwijają umiejętność samokontroli oraz rozwiązywania konfliktów społecznych.
Jakie „supermoce” rozwija zabawa symboliczna?
Przede wszystkim, zabawa symboliczna rozwija kreatywność i wyobraźnię, które są podstawą innowacyjnego i elastycznego myślenia. Dzieci, które regularnie angażują się w zabawy udawane, potrafią łatwiej dostosować się do nowych sytuacji, ponieważ ich umysły są bardziej otwarte na różne rozwiązania problemów.
Drugą ważną „supermocą” jest rozwój kompetencji społecznych i emocjonalnych. Podczas odgrywania ról dzieci uczą się rozpoznawać emocje swoje i innych osób, empatii oraz współdziałania w grupie. Taka zabawa daje dzieciom możliwość ćwiczenia zachowań społecznych bez realnych konsekwencji, co zwiększa ich pewność siebie i uczy radzenia sobie ze stresem.
Trzecią kluczową „supermocą” jest rozwój mowy i komunikacji. Zabawa symboliczna sprzyja używaniu bogatego słownictwa, rozwija zdolności narracyjne oraz umiejętność wyrażania własnych myśli i potrzeb. Badania Smilansky pokazują, że dzieci, które aktywnie uczestniczą w zabawie symbolicznej, osiągają lepsze wyniki w zakresie umiejętności językowych oraz poznawczych niż ich rówieśnicy.