Rozwój dziecka – proces pełen wyzwań i możliwości

Skoncentrujmy się na tym, czym naprawdę jest rozwój dziecka.

Nie zachodzi on automatycznie, jakby na zawołanie. Choć dziecięca ciekawość jest potężnym motorem, na przebieg tego procesu wpływa mnogość bodźców oraz sposób, w jaki zaspokajane są potrzeby młodego człowieka. To właśnie sprawia, że rozwój dziecka jest tak nieprzewidywalny. Odwołując się do przemyśleń Glenna Domana – pioniera metody czytania globalnego i twórcy koncepcji „bitów inteligencji” – kluczowe jest to, że rozwój człowieka można świadomie wspierać. O ile łatwiej jest go ograniczyć czy nawet zahamować, o tyle inspirowanie go i otwieranie nowych możliwości jest zadaniem wymagającym, ale fascynującym. Im bogatsze środowisko i im więcej okazji do poznawania świata, tym wszechstronniejszy i pełniejszy rozwój dziecka – zarówno w zakresie cech osobowości, jak i wrodzonych predyspozycji. Nawet dziecko o wybitnym potencjale, pozostawione samo sobie, nie osiągnie maksimum swoich możliwości. Potrzebuje drugiego człowieka – rodzica, rówieśników, nauczycieli. Jako istoty społeczne, oczekujemy informacji zwrotnej na nasze działania; pozytywna wzmacnia rozwój, negatywna prowadzi do konfliktów, wycofania czy poczucia niezrozumienia.

Każde dziecko wymaga indywidualnego podejścia, lecz szczególnie wszechstronnie uzdolnione staje się „wyzwaniem pedagogicznym”. To często mali odkrywcy – bardzo wymagający, aktywni i ciekawscy, niepasujący do utartych schematów. Najlepsze, co możemy im dać, to akceptacja i wsparcie, cierpliwe odpowiadanie na tysiące pytań i inspirowanie ich do dalszego rozwoju. Gdy jednak ich wyjątkowość nie zostanie dostrzeżona, zaczynają pojawiać się trudności.

Wyzwania i potrzeby dziecka – jak je rozumieć?

Wyobraź sobie dziecko, które jest nierozumiane, musi tłumić swoją naturalną ciekawość, a jego pytania pozostają bez odpowiedzi. W rezultacie może pojawić się złość, bunt, próby samodzielnego eksperymentowania – nawet z zakazanymi rzeczami – a w końcu niechęć, brak motywacji i wycofanie. Takie dziecko zaczyna być postrzegane jako „trudne”, „niegrzeczne”, „nadpobudliwe”. Zamiast piętnować, warto spróbować zrozumieć, co stoi za jego zachowaniem. Czasem kluczem do rozwiązania problemów jest niezależna diagnoza pedagogiczna, gdyż system edukacji często nie zaspokaja indywidualnych potrzeb dziecka.

Początki w przedszkolu są dla wielu maluchów szokiem: nowa przestrzeń, obcy ludzie, inne jedzenie, brak rodziców. To wywołuje niepewność, pytania o powrót bliskich, a czasem – poczucie kary. Z czasem większość dzieci adaptuje się, nawiązuje przyjaźnie, akceptuje wychowawcę i odnajduje ulubione elementy codzienności. Jednak zawsze są dzieci, które odstają od grupy – są nieśmiałe lub przeciwnie, zbyt impulsywne. Rolą wychowawcy jest dostrzec te różnice i szukać rozwiązań, by cała grupa mogła funkcjonować harmonijnie. Jeśli dziecko wyraźnie nie potrafi się odnaleźć, potrzebna jest współpraca przedszkola z rodzicami i wspólna analiza zachowań oraz predyspozycji malucha. Często rodzice, zwłaszcza jedynaków, nie zdają sobie sprawy z wyjątkowości swojej pociechy. Próba „wciśnięcia” dziecka w schemat albo ignorowanie jego problemów prowadzi do narastania napięć, a nawet zaburzeń osobowości. Przewaga intelektualna bez akceptacji otoczenia prowadzi do wewnętrznych konfliktów, które dziecko nie jest w stanie samodzielnie rozwiązać. Z czasem konsekwencje mogą sięgać daleko poza okres dzieciństwa.

Rozwój społeczny to nieustanna wymiana informacji: konkretne zachowanie wywołuje reakcję otoczenia, czyli informację zwrotną. Przedszkole czy szkoła łatwiej akceptuje dziecko przeciętne – bardzo uzdolnione może napotkać trudności z dostosowaniem się do masowych norm. Jeśli wymagania są ustawione zbyt nisko, dziecko się nudzi, traci motywację i zniechęca się do nauki. Brak akceptacji i zrozumienia obniża samoocenę, może prowadzić do wybuchów złości, konfliktów z rówieśnikami, a nawet do wycofania się. Zamiast naklejać etykiety typu „trudne dziecko” czy „aspołeczne”, warto analizować sytuacje, w których pojawiają się trudne zachowania i szukać ich przyczyn. Każda próba zrozumienia i wsparcia to ogromna motywacja dla dziecka i umocnienie więzi z rodzicem oraz zaufania do nauczyciela. To nasz czas na pytanie: DLACZEGO?

Nie powinniśmy mieć wątpliwości: dziecko to nasz diament do oszlifowania. Hamowanie jego naturalnej chęci poznawania świata i niezaspokajanie potrzeb poznawczych prowadzi wyłącznie do poczucia odrzucenia przez najważniejsze osoby. Kto, jeśli nie my – rodzice – ma stać po jego stronie, dać mu poczucie bezpieczeństwa, akceptacji i wsparcia?